Jezik, reč i pesma (fragmenti)

Miroljub Todorović


Pesnički jezik - neprekidna reinterpretacija jezičkih znakova.

*

„Biće je u svojoj duhovnoj i ličnoj suštini jezik.“

(L. Stefanini)

*

Da li su, zaista, reči postale “jednake stvarima”, i da li su “ne-stvarne reči postale suvišne”?

*

Jezičko organizovanje i predočavanje stvarnosno utemeljene zbilje u šatrovačkoj pesmi.

*

Dinamičko shvatanje forme književnog dela.

*

Očitavanje vizuelnog značenja.

*

Zavisnost vizuelnog značenja od perceptivnih kodova.

*

Proširivanje i produbljivanje značenja reči i otkrivanje novih semantičkih potencijala u apejronističkoj poeziji.

*

Prema strukturalistima: jezik je apstraktni sistem, a govor – konkretna, fizička realizacija tog sistema.

*

“Ne postoji ništa izvan teksta.”

(Derida)

*

Ka kristalizaciji reči i slika u apejronističkoj pesmi.

*

Za Humbolta jezička struktura je reverzibilno određena strukturom uma.

*

Glasovno, vizuelno i prostorno zračenje znakova u signalističkoj pesmi.

*

Trenutak kada signalističko delo osvaja prostor.

*

Neiscrpna mnogolikost pesničke tvorevine.

*

Reč u stohastičkoj pesmi vraćena svojoj neposrednosti i punoći.

*

Zavisnost značenja.

*

Fenomenološka poezija i težnja da se opeva predmetnost sveta.

*

Empiričnost jezika.

*

Intuicija i imaginacija rasprostrte u vremenu i prostoru.

*

Naša spoznaja – tek jedna od mogućih spoznaja.

*

Kako dospeti do unutrašnje forme jezika?

*

Intencionalnost – bitna osobina ljudske svesti.

*

Šta bi bila žižna tačka jednog pesništva?

*

Stvar koja kreće ka rečima.

*

Postvarenje stvari.

*

Oživljavanje, jezičko i značenjsko bogaćenje obezličenih elemenata svakodnevice u aleatornoj i šatrovačkoj poeziji.

*

“Bivstvovanje koje se može razumeti jeste jezik.”

(Gadamer)

*

Nerazmrsivi čvorovi paradoksa u apejronističkoj pesmi.

*

Drama pisanja.

*

U apejronističkoj pesmi reč je osposobljena da izražava značenje koje nju samu prevazilazi.

*

Da li je poezija “uvek obuzdavanje reči”?

*

Strah od reči.

*

Značenjski i oblikovni pomaci u jeziku scijentističke pesme.

*

Što više skratiti rastojanje između bića i mišljenja.

*

Gde je istina stvari?

*

Da li je moguće govor do kraja materijalizovati?

*

Eksperimentalno u umetnosti, (prema tradicionalističkom viđenju), kao nešto nerazumno, nerazumljivo, nepoželjno i opasno.

*

Igra je za čoveka isto tako važna funkcija kao rad.

*

“Ukoliko književna istraživanja žele da postanu nauka, ona moraju da za svog jedinog junaka proglase postupak.”

(Jakobson)

*

Planetarno iskustvo i planetarno mišljenje posebno je izraženo i naglašeno već u ranom signalizmu.

*

Stvaralačka moć reči.

*

Estetika diskontinuiteta.

*

Kao da sama priroda govora nagoveštava iskonski čovekov san i žudnju za moći i osvajanje sveta bića i stvari.

*

Reč nudi istinu jezika.

*

“Reč vlada, reč nadvladava pesnika.”

(H. Valden)

*

Odnos jezika i metajezika.

*

I pesnik i lingvist stvaraju jezičke sisteme različite od komunikacijski denotativnog jezika.

*

Pesnički jezik – sredstvo izražavanja i način postojanja.

*

Apejronistička pesma – suma organizovanih pesničkih napetosti.

*

U kojoj meri možemo smisao prihvatiti kao konstitutivni i nezaobilazni elemenat stvaralaštva?

*

“Haos mora da prosijava iz svakog pesništva.”

(Novalis)

*

Zagonetnost – osnovni pesnički fenomen po kome se poezija razlikuje od običnog govora.

(1975–1989)

Vreme signalizma

Miroljub Todorović


Jedno od osnovnih pregnuća signalističke poetike je istraživanje prirode i poniranje u samu osnovu, srž verbalnog, vizuelnog, foničkog i gestualnog znaka.

*

Iscrpljenost (potrošenost) kreativnih oblika, postupaka i semantičke tematsko-motivske lepeze u tradicionalističkoj i neosimbolističkoj poeziji.

*

Nova jezička stvarnost u šatrovačkoj pesmi (priči).

*

Da li ime uvek identifikuje predmet dajući njegovu sliku?

*

Kako čoveka tumačiti pomoću stvari koje ga okružuju i čine sa njim jedinstven egzistencijalni ambijent?

*

Psihički tragovi i zvučna artikulacija glasa u foničkoj pesmi.

*

Jezička moć dezinformacije.

*

Dosezi lingvističkog znaka u konkretnoj poeziji.

*

U kojoj meri su granice istorije omeđene granicama jezika?

*

Jak semantički naboj reči, fragmentarnih iskaza i slika u apejronističkoj pesmi.

Kako otkrivati transcendentalni koren stvari?

*

U novim foničkim pesmama: preplitanje ritmičnog, zvučnog i semantičkog.

*

Traganje za rečima koje nemaju stabilno jezičko značenje.

*

Energetski ostaci signalističkog pisma.

*

U kojim slučajevima opis stvari, koje okružuju čoveka, može zameniti njegovu psihološku analizu?

*

U gestualnoj pesmi činiti tako „kao da telo peva, kao da telo govori“.

*

Da li je jezik neophodan za mišljenje?

*

U foničkoj pesmi pokušaj da se kodiraju unutarnji zvon glasa i ritmički prelivi jezika.

*

Drugačiji načini organizovanja i funkcionisanja poetskog i proznog teksta u signalističkom delu.

*

Traganje za značenjem koje se otkriva u međuprostorima između znakova.

*

Smisaonost govora zavisi od smisaonosti veza među znacima.

*

Jezik uvek nosi mogućnost višeznačnosti.

*

Govor – samosvest stvari.

*

Ispitivanje smisaone elastičnosti jezika u apejronističkom tekstu.

*

Napetost između gesta i izraza.

*

Signalistička vizuelna poezija i otkrivanje značenjskog dejstva prostora u poetskoj kreaciji.

*

Kako doći do dna reči, do njenog tajnog, zapretanog smisaonog jezgra?

*

U signalizmu je jasno izražena svest o materijalnosti teksta.

*

Rastvoreni jezik.

*

U kojoj meri bića i stvari mogu biti dovoljno dobro „razabrana i projašnjena“ samo jednim od jezičkih oblika, onim verbalnim?

*

Nemogućnost poklapanja čovekove egzistencije i esencije.

*

Za pristalice generativne gramatike govor je stvar biologije, kao i rast tela.

*

U apejronističkoj pesmi novo funkcionisanje reči u odnosu prema realnom, vanjezičkom svetu.

*

Tekstualna ekonomija elementarne pesme.

*

Kako nove semiotičke sisteme učiniti medijima estetskog izražavanja?

*

Značenjski preobražaji u apejronističkoj pesmi.

*

Prema Ivu Bonfoa svest o kraju kao „ključ poezije“.

*

Kruženje značenja u signalističkoj pesmi.

*

Apejronistička pesma – pev uznemirenog jezika.

*

Da li, zaista, „svako traženje ima svoje granice“?

*

Iz dodira reči i stvari – fenomenološka pesma.

*

Svetlucanje čarovitog jezičkog ambisa u apejronističkoj poeziji.

*

„Pesma doista predstavlja neku vrstu mašine za proizvodnju pesničkog stanja pomoću reči.“

(Valeri)

*

Metajezička funkcija signalističkog dela.

*

Selekcija elemenata stvarnosti i njihovo spajanje u šokantne slike u aleatornoj poeziji.

*

Pesničko delo je samo po sebi jedinstvena, višeslojna i neponovljiva struktura.

*

Da li se može sa punom sigurnošću tvrditi da lepota više nije „objektivno postojeći kvalitet umetnosti“?

*

Zavodljiva hermetičnost apejronističkog teksta.

*

„U elektronsko doba kada se naš centralni živčani sistem tehnološki produžuje da bi nas povezao s čitavim ljudskim rodom i da bi čitav ljudski rod sjedinio s nama, mi nužno sudelujemo, dubinski, u posledicama svake svoje akcije.“

(Makluan)

*

Oblici nesputanih jezičkih energija, izmešanih slika i značenja u apejronističkoj pesmi.

*

Ljudsko obličje duboko je ucrtano u svet stvari; čovek živi opkoljen stvarima, diše sa stvarima.

*

Da li se čovekova bit u krajnjoj liniji može poistovećivati sa stvarima?

*

Osamostaljeni semantički elementi u mozaičkoj strukturi apejronističke pesme.

*

U jeziku nema potpunog već samo aproksimativnog (približnog) razumevanja.

*

Demontaža tradicionalne pozicije književnosti već u prvoj scijentističkoj fazi signalizma.

*

Može li se vizuelna poezija odrediti samo kao „puka igra znakova“ koja ne proizvodi smisao i značenje?

*

Neprekidni jezički dinamizam apejronističke pesme.

*

Ponovljivost igre – jedno od njenih suštinskih svojstava.

*

Nepostojanje izvornih poriva za menjanje i obnavljanje sveta, jezika i pesme kod tradicionalističkog pesnika.

*

Da li se u konkretnoj poeziji u potpunosti može negirati subjektivnost i ekspresivnost?

*

Ka maksimalnoj upotrebi izzglobljenog jezika u apejronističkoj pesmi.

*

„Izraz ‘opštilo je poruka’ znači, sa stanovišta elektronskog doba, da je stvorena jedna potpuno nova sredina. (…) Tehnologije počinju da vrše funkciju umetnosti po tome što u nama bude svest o psihičkim i društvenim posledicama tehnologije.“

(Makluan)

*

Kako iz haosa naše civilizacije, neodređenih, najčešće suprotstavljenih ideja i opštih mesta, stvaralačkim putem naznačiti suštastveni lik čoveka?

*

U signalizmu: istraživanje i iskušavanje do krajnjih granica verbalnog i likovnog medija, izvan međa ustaljenog poimanja značenja i smisla.

*

Magična čarolija jezika i oniričke, prerefleksivne slike u apejronističkoj pesmi, neuhvatljive i nemerljive bilo kakvim racionalnim oruđem.

*

Imaju li dela u drugim književnim rodovima takvu autonomiju i samovlasnost kao što je ima pesma?

*

Po Rilkeu nijedna reč u pesmi nije identična sa istom rečju koju koristimo u svakodnevnom govoru.

*

U scijentizmu jedna nova, nepoznata i nepojamna, tek naslućivana kosmička dimenzija čoveka i sveta.

*

Može li jezik da bude samo „praktična, stvarna svest“ čija je osnovna funkcija ostvarivanje mogućnosti za ljudsku komunikaciju, razumevanje i tumačenje stvarnosti?

*

Afektivno zračenje (i značenje) izlomljenih slika svemira i stvari u apejronističkoj pesmi.

*

Da li je tačna tvrdnja da se sa ukidanjem verbalnog govora (jezika) ukida i mogućnost da čovek „iskaže neki smisao kako za sebe tako i za druge“?

*

Tačno je da čovek kao misao i kreativno biće ima svoj izdan u jeziku, ali u jeziku shvaćenom u najširem smislu, a ne samo u njegovoj verbalnoj (govornoj) strukturi.

*

„Svest nije verbalan proces.“

Makluan

*

„Reči su elektronskoj tehnologiji potrebne isto toliko malo kao što su digitalnom računaru potrebne brojke.“

Makluan

*

Nova kreativna sredstva, novi inspirativni izvori otvoreni i pospešeni oruđem elektronske civilizacije, otkrićima u genetici, prodorima u kosmos. Rađanje novih, neslućenih oblika, formi i grana umetnosti. Stvaralačka eksplozija u dvadeset i prvom veku. Vreme signalizma.

(1975–2003)