RAZVOJNI LUK SIGNALIZMA
(Reč na otvaranju izložbe “Signalizam ‘81”, Kulturno-prosvetna zajednica, Odžaci, 25. septembar, 1981)
Pokušaću večeras, otvarajući ovu izložbu, da u jednom kraćem izlaganju prikažem razvojni luk koji je prešao naš avangardni stvaralački pokret od prve ideje, što je nagoveštavala jednu novu literaturu i umetnost, do ove akcije čije izloške imate priliku da razgledate upoznajući se, na taj način, sa jednim delom našeg stvaralaštva. Naglašavam jednim delom, jer signalizam je razuđen i dejstvovao je kako u književnosti tako i u likovnoj umetnosti. Ovde se neću, dakle, zadržavati na osnovnim teoretskim postavkama koje su predočene u manifestima i mnogim drugim esejima. Uostalom, i u katalogu, koji je štampan povodom ove izložbe, gledaoci i čitaoci naći će obilje tekstova i materijala koji daju osnovnu sliku teorijsko-estetičkih pozicija signalizma. Moj cilj večeras biće da pokušam, kao što sam već napomenuo, da ocrtam jednu istorijsku, razvojnu liniju našeg pokreta.
Mislim da moramo poći od činjenice da su već sada u ovom trenutku jasno uočljivo više faza u razvoju signalizma. Prvu bih odmah nazvao fazom ideje kada se signalizam rađa u svom izvornom obliku scijentizmu, odnosno pokušaju iznalaženja jedne mogućne plodne sinteze nauke i literature (poezije). Te početke vezujemo sa ove distance, za daleku 1959. godinu.
Signalizam prilično dugo egzistira u toj fazi ideje koja kulminira sa pojavom prvog manifesta pod nazivom POEZIJA - NAUKA, Manifest pesničke nauke, objavljenog u novosadskim Poljima 1968. godine. U ovom manifestu izložene su i precizirane temeljne postavke poetike signalizma, koje su kasnije, na ovaj ili onaj način, proširivane i produbljivane ulazile u sve buduće manifeste i ostale tekstove kojima je izgrađena složena arhitektonika signalizma kao otvorenog i razuđenog stvaralačkog sistema što daleko prevazilazi ideju samo jedne škole, odnosno pravca.
Iz faze ideje signalizam 1969. godine, deset godina kasnije, dakle, prelazi u fazu pokreta. Šta to znači? Pre svega oko osnovnih postavki signalizma okuplja se jedna grupa ljudi: književnika, slikara, istoričara umetnosti i naučnika s namerom da novu umetničku i književnu misao, nove metode i dela, pored praktične izvedbe još i aktivno propagira: grupnim istupanjem, manifestnim akcijama, objavljivanjem. Ovo jezgro okuplja se oko novopokrenute revije Signal. Signal se pojavljuje krajem 1970. godine kao internacionalna revija za signalistička istraživanja. Sam podnaslov časopisa već dovoljno govori. Iako je signalizam stvaralački pokret nastao u Jugoslaviji, znači specifičan je, jugoslovenski, što će kasnije potvrditi i mnogi, prvenstveno strani estetičari, on se okreće međunarodnom avangardnom talasu koji upravo tih godina u svetu dostiže svoj vrhunac kroz konkretnu, vizuelnu poeziju i konceptualnu umetnost. Signalizam se kao pokret znači ne izoluje: prihvata novine, slobodno emituje svoje ideje, ali istovremeno, u svoj svojoj otvorenosti i fleksibilnosti, zadržava raniju osobenost.Na stranicama časopisa Signal pored domaćih autora (signalista) pojaviće se i najznačajnija imena svetske avangardne poezije kao što su: Raul Hausman, Johan Gerc, Klaus Groh, Mikele Perfeti, Sarenko, Pjer Garnije, Paul de Vre, Žan Fransoa Bori, Žilijen Blen, Ričard Kostelanec, Giljermo Dajzler i mnogi drugi. Od konceptualnih umetnika zastupljeni su Japanac On Kavara, Amerikanac Sol Levit, etc. Signal i signalizam se od samog početka, dakle, ne postavljaju samo jugoslovenski već i internacionalistički što je ostala glavna odlika pokreta do današnjih dana.
Ova druga faza, kako sam je nazvao faza pokreta, karakteristična je po veoma živoj aktivnosti. Objavljuju se još dva manifesta kao i više tekstova kojima se čvrsto fundira signalistička poetika i estetika. U periodu od 1970 - 1973. godine pojavljuje se pet brojeva časopisa Signal, od kojih je treći u stvari i prva antologija signalističke vizuelne i gestualne poezije, objavljen u zajednici sa novosadskim časopisom mladih Uj Symposion na mađarskom i srpskom jeziku.
Časopis Signal u kome se tekstovi objavljuju uporedno na engleskom i našem jeziku prihvaćen je u najširim međunarodnim krugovima avangarde i pohvalno prikazivan od urugvajskog lista El Popular do japanskog eksperimentalnog časopisa Vou. O njemu pišu još Kontexts, Pages i Second Aeon u Engleskoj, Le Arti, Corriere del giorno, La fiera letteraria u Italiji, Literatur und Kritik u Austriji, Poezja, Literatura na snjiecie i Litery u Poljskoj, i drugi. Prevode se manifesti signalizma na: engleski, francuski, španski i poljski. U protekloj deceniji objavljeno je i više izbora signalističkih autora u stranim časopisima i drugim publikacijama sa kraćim i dužim osvrtima na naš pokret. Istaći ću ovom prilikom samo nekoliko. Tako, na primer, u časopisu Second Aeon, koji izlazi u Kardifu pod uredništvom mladog pesnika Pitera Finča, 1971. godine objavljen je izbor signalističkih radova različitih autora sa člankom naslovljenim: Signalizam, savremena istraživanja jugoslovenskih pesnika. Iste godine i časopis Ovum 10, koji izlazi u Montevideu, posvećuje izuzetnu pažnju signalizmu. Ne smemo zaboraviti ni već pominjani varšavski časopis Poezju, koji tokom 1972. i 1973. godine, u više navrata objavljuje članke o našem pokretu, prevodi i štampa manifeste i signalističke autore. Poljska je, možemo slobodno reći, zemlja gde je interesovanje za signalizam bilo veliko. Sve je to rezultiralo i obimnom studijom o signalizmu koja je ove godine objavljena u Krakovu. Autor studije je mlađi poljski pesnik, naučnik i prevodilac sa srpskohrvatskog i slovenačkog jezika, Julijan Kornhauzer. On je, u stvari, docent na katedri za jugoslavistiku Univerziteta u Krakovu. Studija Signalizam - program srpske eksperimentalne poezije predstavlja Kornhauzerovu habilitacionu doktorsku tezu odbranjenu prošle godine. To je do sada najveće priznanje što ga je naš pokret dobio.
Antologija signalizma (vizuelna i gestualna poezija) pojavila se u francuskom avangardnom časopisu Doc(k)s, koji izlazi pod veoma inventivnim uredništvom pesnika Žilijena Blena. Ova antologija povoljno je ocenjena u francuskim, i španskim, odnosno katalonskim časopisima, pošto je u istom broju predstavljena i katalonska književna avangarda. Isto tako veći broj signalista se pojedinačno, ili grupno, pojavljuje i u raznim međunarodnim antologijama i važnim izborima konkretne, vizuelne poezije, konceptualne umetnosti i mejl arta. Ovom prilikom pomenućemo samo jednu Textbilder (vizuelnu poeziju od Antike do današnjih dana) doktora Klausa Petera Denkera u izdanju poznate kuće Dumont Verlag iz Kelna.
Zanimljivo je istaći da je prva zajednička izložba signalista održana ne u našoj zemlji već u Italiji. Jula 1971. godine u Galeriji Tool u Milanu, kojom rukovodi značajni italijanski avangardni pesnik i likovni kritičar Ugo Karega, otvorena je izložba pod nazivom Poesia Signalista Jugoslava. Sledeća signalistička izložba održana je u Zagrebu u Galeriji suvremene umjetnosti, maja 1974. U okviru ove izložbe učestvuje četrnaest autora, štampan je obiman katalog sa manifestima signalizma, prilozima eksperimentalne poezije, kao i opširnom bibliografijom našeg pokreta. Izložba je povoljno primljena i prikazana u: Borbi, Politici, Književnoj reči, Radu, Omladinskim novinama i drugim listovima i časopisima. Odmah nakon ove, 1975. godine u Salonu Muzeja savremene umetnosti održana je treća zajednička izložba signalista, takođe sa priličnim uzbuđenjem primljena, posebno u beogradskim književnim i umetničkim krugovima. Izložba koja je pred vama, dakle, predstavlja četvrti skup i jedinstveni nastup signalista, znatno osvežen novim snagama i ja se nadam da ćemo opravdati poverenje koje nam je ukazano.
Tokom protekle decenije u našoj zemlji, signalizam je polako i sigurno sticao sve veću afirmaciju. Pored izbora u novosadskom časopisu Uj Symposion, beogradsko Delo 1975. posvećuje čitav broj konkretnoj, vizuelnoj i signalističkoj poeziji. Ova internacionalna antologija posleratne avangarde doživela je nepodeljena priznanja u svetu.
Do sada najobimnija antologija signalizma kao pokreta objavljena je u kragujevačkom časopisu Koraci 1976. godine, gde je zastupljeno preko trideset signalista sa obiljem radova i manifesta.
Početkom ove decenije signalizam ulazi u novu fazu. njena karakteristika više nije agonizam pokreta, već jedno smireno, analitičko produbljivanje svega onoga što se do tada uradilo na kreativno-istraživačkom i teorijsko-estetičkom planu.
Na kraju, posle ovakvog kratkog rezimea i, svakako, nepotpunog prikaza razvojnih tokova signalizma, hteo bih da se toplo zahvalim vama koji ste došli da vidite naše radove a posebno Kulturno-prosvetnoj zajednici koja je omogućila da se ova izložba održi.
No comments:
Post a Comment